Có nên làm việc chăm chỉ hay không?

Bạn đang nằm dài trên ghế sofa hay lăn lê ở quán bar nào đó, tự cho phép mình thư giãn sau một ngày làm việc vất vả. Sau hàng giờ loay hoay với cái to-do list, cuối cùng thì mọi việc cũng xong. Bạn có chắc mình xứng đáng được hưởng thụ một chút?

Sự thật có thể sẽ không như vậy. Chúng ta vốn vẫn hay lẫn lộn giữa quá trình cố gắng và kết quả công việc. Đối với những người làm sáng tạo thì đó thật sự là mạo hiểm bởi có thể bạn sẽ liên tiếp phung phí thời gian và năng lượng để làm việc bận rộn, thay vì làm việc hiệu quả.

Lâu nay, các nhà tâm lý học đã chú ý tới “Ảo giác lao động”. Khi đánh giá khả năng làm việc của người khác, chúng ta vẫn cho rằng mình quan tâm tới tiến độ và chất lượng công việc, nhưng thật ra là đang muốn vắt kiệt sức của người khác.

Nhà tâm lý học hành vi Dan Ariely có kể một câu chuyện về người thợ khóa. Qua nhiều năm kinh nghiệm, anh ta ngày càng khéo léo trong công việc. Cũng chính vì vậy mà anh ta không kiếm được nhiều tiền như mong đợi mà còn phải nghe hàng tá phàn nàn về giá cả. Anh sửa khóa nhanh tới nỗi khách hàng nghĩ rằng mình đang bị lừa. Mặc dù đối với một người thợ khóa, tốc độ được coi là một kỹ năng, không phải chiêu trò.

Năm 2011, hai nhà nghiên cứu Ryan Buel và Micheal Nortan từ trường Havard Business School chỉ ra rằng người dùng website tìm chuyến bay sẵn sàng chờ lâu để có kết quả miễn là xem được thông tin chi tiết. Thật ra, họ muốn thấy trang web “chăm chỉ” ra sao khi đưa ra thông tin chi tiết của từng hãng hàng không.

Đây là một thói quen thường thấy ở các khách hàng nếu không phải chúng ta đang áp dụng tương tự lên bản thân mình. Đó là “cái bẫy nỗ lực”. Rất nguy hiểm để dễ dàng cho rằng dành 10 tiếng để kiểm tra hộp thư, trả lời điện thoại đáng giá hơn 2 tiếng tập trung cao độ để suy nghĩ và cho ra ý tưởng. Bất cứ nhà thiết kế, người viết văn hay nhà phát triển web nào cũng nói rằng 2 tiếng đồng hồ là đáng giá nhất – cả về vật chất lẫn tinh thần. Quả thực, làm việc hiệu quả không phải lúc nào cũng khiến bạn mệt mỏi, kiệt sức.Chỉ một vài giờ thực sự tập trung có thể khiến bạn cảm thấy tràn đầy năng lượng (cảm giác công việc được hoàn thành). Nếu bạn chỉ dựa vào mức độ mệt mỏi để đánh giá chất lượng công việc, chắc chắn bạn đang lầm đường rồi.

Thoát khỏi “Cái bẫy nỗ lực” còn khó gấp đôi bởi văn hóa của chúng ta củng cố một cách sai lầm cho thông điệp: làm việc chăm chỉ là điều thiết yếu. Từ nhỏ, gia đình và nhà trường vẫn cố nhồi vào óc chúng ta về sự nỗ lực và chú trọng vào thứ gọi là “làm hết sức mình”(doing your best). Có cả tá các phương pháp về năng suất làm việc. Như David Allen nhận định trong cuốn “Getting things done” của mình, ông cổ vũ cho tư duy “gạch bỏ” (cross it off the list): Mọi người đang quá bận tâm với danh sách những việc cần làm mà không cân nhắc xem liệu nó có thực sự cần thiết hay không.

Nhiều môi trường làm việc vẫn truyền bá cho nhân viên tư tưởng càng làm việc nhiều giờ thì càng có cơ hội thăng tiến. Trên thực tế, nếu bạn rời công ty lúc 3 giờ chiều mà kết quả công việc còn trên cả mong đợi thì sếp không nên trách phạt. Và cũng vì lẽ đó mà bạn cũng đừng dẫn ra tất cả những nỗ lực của mình để mong được khen thưởng. Liệu một người lãnh đạo chú trọng đến kết quả công việc có thật sự để tâm không?

Tập trung vào những task quan trọng nhất luôn là lời khuyên hữu ích. Cho dù bạn có quá bận rộn thì ít nhất cũng không phải tốn nhiều năng lượng cho những việc không đâu.

Nhưng trên tất cả, nhớ rằng làm việc đến kiệt sức hoặc lên kế hoạch từng phút trong ngày đều là công việc không phải cách khôn ngoan. Tốt nhất hãy giãn ra. Làm sáng tạo không cần quá nhiều nỗ lực như bạn nghĩ.

Theo Oliver Buckerman, 99u