đỗ trần hoàng yến

Điều trị trầm cảm: thuốc hay trị liệu?

Đăng 9 năm trước

Bạn đang chán nản và bác sĩ hay nhà trị liệu của bạn chuẩn đoán rằng: bạn bị trầm cảm. Làm gì bây giờ?

Bạn đang chán nản và bác sĩ hay nhà trị liệu của bạn chuẩn đoán rằng: bạn bị trầm cảm. Làm gì bây giờ?

Mô tả hình ảnh


Cho đến gần đây, nhiều chuyên gia cho rằng nhà lâm sàng của bạn đúng là có thể chọn bất kì loại thuốc chống trầm cảm hay loại trị liệu tâm lí ngẫu nhiên nào bởi vì có rất ít bằng chứng ủng hộ cho một loại điều trị khác trên các bệnh nhân, dù có vài trường hợp ngoại lệ.

Trên thực tế, tôi thường thích thú với việc hành hạ những đại diện của các công ty dược khi họ hỏi tôi cách mà tôi chọn một loại thuốc chống trầm cảm. Tôi sẽ lấy trong túi ra đồng 25 xu, tung nó lên và nói rằng tôi không chọn bởi vì thuốc của họ không tốt hơn hay tệ hơn của những đối thủ cạnh tranh.

Mặc dù “chén Thánh” của trị liệu cá nhân – có thể là những loại thuốc tác động đến tâm thần hoặc là trị liệu tâm lí – tỏ ra khó nắm bắt, nhưng gần đây chúng tôi đã tìm hiểu được nhiều về những yếu tố cá nhân có thể dự đoán một phản ứng tốt hơn cho loại điều trị khác.

Bác sĩ Helen Mayberg, một giáo sư tâm lí học tại đại học Emory, mới đây đã công bố một nghiên cứu trong JAME Psychiatry rằng xác định một dấu ấn sinh học tiềm năng trong não có thể dự đoán được một bệnh nhân trầm cảm sẽ đáp ứng tốt hơn với trị liệu tâm lí hay là với thuốc chống trầm cảm.

Sử dụng phương pháp quét PET (kỹ thuật rọi hình cắt lớp qua phát xạ positron), bà chọn ngẫu nhiên một nhóm bệnh nhân trầm cảm được điều trị bởi hai phương pháp trong 12 tuần với loại thuốc Lexapro thuộc nhóm thuốc chống trầm cảm S.S.R.I. (thuốc ức chế tái hấp thu chọn lọc serotonin) hoặc điều trị nhận thức hành vi, việc chỉ cho bệnh nhân cách điều chỉnh suy nghĩ tiêu cực và sai lệch của họ.

Kết quả là, khoảng 40% người bệnh đáp ứng với cả hai phương pháp điều trị. Nhưng bác sĩ Mayberg đã nhận thấy sự khác biệt trong não giữa những bệnh nhân tiếp nhận tốt Lexapro hơn so với điều trị nhận thức hành vi, và ngược lại. Những bệnh nhân có vùng thùy trước insula trong não hoạt động thấp khi được đo trước khi điều trị thì đáp ứng tốt với C.B.T. (trị liệu nhận thức hành vi) nhưng lại đáp ứng kém hơn khi dùng Lexapro; ngược lại những người có hoạt động cao ở vùng này thì lại đáp ứng tuyệt vời với Leaxapro nhưng với C.B.T. thì kém.

Điều gì có thể giải thích cho những đáp ứng khác nhau đó?

Chúng ta biết rằng insula thuộc trung tâm tham gia vào các năng lực cảm xúc tự nhận thức, kiểm soát nhận thức và ra quyết định , tất cả những chức năng này đều đang bị suy giảm do trầm cảm. Có lẽ liệu pháp nhận thức hành vi có một hiệu ứng mạnh mẽ hơn nhiều so với một thuốc chống trầm cảm ở những bệnh nhân có vùng insula hoạt động kém, vì phương pháp đó dạy cho bệnh nhân kiểm soát những suy nghĩ cảm xúc rối loạn của họ trong khi một thuốc chống trầm cảm không thể.

Phát hiện này phù hợp với những gì chúng tôi đã học được từ các nghiên cứu về hình ảnh não trước , nghiên cứu cho thấy rằng thuốc chống trầm cảm và liệu pháp tâm lý cho chúng tôi biết một số tác động phổ biến , nhưng cũng có những ảnh hưởng khác nhau ở các vùng não khác nhau.

Những sự khác biệt sinh học thần kinh cũng có thể có những tác động quan trọng đối với điều trị, bởi vì phần lớn các dạng trầm cảm , có rất ít bằng chứng cung cấp hình thức điều trị khác . ( Các trường hợp ngoại lệ là trầm cảm tâm thần , một hình thức nghiêm trọng được được biết đến là có những ảo tưởng ngoài các triệu chứng trầm cảm , thường được điều trị bằng hoặc một sự kết hợp của các loại thuốc chống trầm cảm và thuốc chống loạn thần, hoặc liệu pháp chích điện; và trầm cảm không điển hình , đặc trưng bởi chứng buồn ngủ , làm tăng sự thèm ăn và tâm trạng phản ứng cao , có thể đáp ứng tốt nhất cho một loại cũ của thuốc chống trầm cảm được gọi là chất ức chế monoamine oxidase.)

Hiện nay , các bác sĩ thường kê đơn thuốc chống trầm cảm theo cơ sở thử-sai, sau đó chọn thêm một loại thuốc chống trầm cảm khác khi bệnh nhân không đáp ứng với sự điều trị đầu tiên. Hiếm có một sự chuyển hướng trong lâm sàng nào để chứng minh một cách thực nghiệm là trị liệu tâm lí như trị liệu nhân thức hành vi sau khi bệnh nhân không đáp ứng với thuốc, mặc dù sự chuyển hướng này có thể là một chiến lược đúng đắn. Một ngày nào đó, chúng ta có thể nhanh chóng quét bệnh nhân với phương pháp M.R.I. hoặc P.E.T., để kiểm tra điểm nổi bật trong hoạt động não và chọn loại thuốc chống trầm cảm hoặc trị liệu tâm lí phù hợp.

Nó cũng chỉ ra rằng những yếu tố lâm sàng khác cũng có thể giúp các bệnh nhân đạt được hiệu quả trị liệu tốt nhất. Ví dụ, có bằng chứng thú vị về những bệnh nhân trầm cảm có tiểu sử gặp phải sang chấn thời ấu thơ, như là mất cha mẹ sớm hoặc bị lạm dụng tình dục hoặc tổn thương thể chất , thì không đáp ứng tốt với thuốc chống trầm cảm như là trị liệu tâm lí.

Trong một nghiên cứu tại nhiều trung tâm với quy mô lớn, bác sĩ Charles Nemeroff, một giáo sư tâm thần học ạt Emory, nhận thấy rằng đối với những người trưởng thành bị trầm cảm không có quá khứ bị lạm dụng, thì có một thứ tự xếp hạng rõ ràng về hiệu quả điều trị: kết hợp điều trị tâm lí (sử dụng một hình thức của trị liệu nhận thức hành vi) và một loại thuốc chống trầm cảm (trong trường hợp này là thuốc Serzone) có kết quả tốt hơn so với điều trị theo một phương pháp. Những đối với những trường hợp có tiểu sử bị lạm dụng thời thơ ấu, thì kết quả khác nhau một cách nổi trội: 48% số bệnh nhân đáp ứng thuyên giảm với sử dụng một mình trị liệu tâm lí, nhưng chỉ có 33% đáp ứng thuyên giảm với sử dụng một mình thuốc chống trầm cảm. Việc kết hợp trị liệu tâm lí và sử dụngt huốc không đặc biệt tốt hơn một mình trị liệu tâm lí.

Một lời giải thích cho những phản ứng khác nhau là tiểu sử sang chấn sớm trong cuộc sống liên quan chặt chẽ với độ co của vùng hải mã , một vùng não quan trọng trong việc nhớ và học tập . Có lẽ nếu bạn bị trầm cảm cùng với một tổn thương hải mã, thì bạn cần học tập tích cực và đi kèm với trị liệu tâm lí để đánh bại được bệnh trầm cảm. Một mình thuốc chống trầm cảm có thể không đủ.

Xem xét tỷ lệ cao của sang chấn đầu đời ở những bệnh nhân trầm cảm mãn tính – trong nghiên cứu của bác sĩ Nemeroff, về 1/3 trường hợp mất cha mẹ sớm và 45% bị lạm dụng về thể chất – những sang chấn đầu đời có thể là một nhân tố quan trọng để đưa ra lựa chọn điều trị đúng đắn.

Bởi vì một số bệnh nhân đáp ứng tốt với trị liệu tâm lý hơn là thuốc - và ngược lại - hoặc là thích một loại điều trị khác hơn , chúng ta cần phải tìm hiểu nhiều hơn về sự khác nhau của các phương pháp điều trị tâm lý so với các loại thuốc lâm sàng như thế nào cũng như về cấp độ não.

Liệu bản chất chung chung của điều trị bằng phương pháp trò chuyện – tạo nên cảm giác được hiểu và đươc chăm sóc bởi một người khác – có tạo nên hiệu quả của loại điều trị đó không? Hoặc là liệu những loại trị liệu cụ thể hơn – như là C.B.T. hay là điều trị giữa các cá nhân với nhau hoặc là tâm động học – có cho thấy những hiệu quả của hiệu ứng lâm sàng và sinh học thần kinh đối với những rối loạn tâm thần khác nhau không?

Hiện giờ chúng tôi không có một đầu mối nào, một phần vì hiện tại không có quỹ hỗ trợ cho nghiên cứu từ Viện Nghiên Cứu Sức Khỏe Tâm Thần Quốc Gia, ủng hộ mạnh mẽ khoa học não bộ qua nhữung điều trị tâm lí. Nhưng đó là những câu hỏi quan trọng và chúng tôi nợ những bệnh nhân của mình câu trả lời.

Tuinak dịch

(theo The New York Times)

Chủ đề chính: #trầm_cảm

Bình luận về bài viết này
0 bình luận

Đang tải bình luận...


Đang tải nội dung cho bạn