Hiểu thêm về ăn chay
Đăng 5 năm trướcNói tới ăn chay, không ít người sẽ lầm tưởng là kiểu ăn khổ hạnh, chỉ có rau, củ, quả và đậu nành. Hoặc nếu bạn chứng kiến ai đó nói họ ăn chay mà bạn thấy họ ăn trứng, sữa, bạn sẽ nghi ngờ và thầm nghĩ: 'ăn chay kiểu gì mà lại ăn trứng, sữa thế kia?'. Đấy là vì bạn chưa biết nhiều thông tin, kiến thức liên quan tới ăn chay thôi. Chúng ta hãy cùng tìm hiểu để biết thêm về ăn chay nhé!
Việc ăn chay xuất phát từ nhiều lý do khác nhau
Trên thế giới, có rất nhiều trường phái ăn chay khác nhau. Xuất phát điểm cho việc ăn chay này cũng bắt nguồn từ nhiều nguyên nhân nhưng chủ yếu bắt nguồn từ một trong các lý do dưới đây:
- Ăn chay theo tôn giáo, văn hóa.
- Ăn chay vì sức khỏe.
- Ăn chay để bảo vệ môi trường.
- Ăn chay vì yêu thương và tôn trọng các loài động vật, không sát sinh.
Ngoài những lý do trên, còn rất nhiều các nguyên nhân khác dẫn đến việc ăn chay như có một số người khó chịu khi ngửi thấy mùi các món liên quan tới thịt động vật chẳng hạn.
Có các kiểu ăn chay nào?
Có rất nhiều các hình thức ăn chay khác nhau. Nhưng cơ bản, có 5 kiểu ăn chay chính phổ biến nhất dưới đây:
1. Vegan (chỉ ăn thực vật)
Chế độ ăn này chỉ ăn những gì liên quan tới thực vật như: rau, củ, quả, các loại hạt, hoa, lá, các loại nấm. Loại bỏ tuyệt đối bất cứ thứ gì có nguồn gốc từ động vật, kể cả trứng, sữa, mật ong. Thậm chí không sử dụng các sản phẩm thời trang từ động vật: giày, ví da thật, áo lông thú.
2. Lacto-Ovo vegetarian (ăn chay có ăn trứng, sữa)
Hình thức ăn chay này vẫn trên nền tảng ăn các sản phẩm từ thực vật nhưng vẫn có bổ sung thêm trứng, sữa và các chế phẩm liên quan tới trứng sữa vào thực đơn. Đây là một trong những kiểu ăn chay phổ biến nhất, đặc biệt là tại Mỹ. Những người theo trường phái ăn chay này cho rằng: sử dụng các chế phẩm từ trứng (trứng chưa thụ tinh) hay sữa động vật không làm sát hại các loài động vật.
3. Lacto-Vegetarian (ăn chay có sữa)
Chế độ ăn này không ăn thịt, trứng có nguồn gốc từ động vật nhưng có bổ sung thêm sữa vào bữa ăn. Nhóm người ăn theo chế độ này vẫn sử dụng các sản phẩm liên quan tới sữa như bơ, pho mát.
4. Ovo-Vegetarian (ăn chay có trứng)
Những người theo chế độ ăn này không ăn thực phẩm có nguồn gốc từ động vật ngoại trừ trứng. Thịt, cá các loại, sữa đều bị loại bỏ khỏi khẩu phần ăn uống hàng ngày.
5. Flexitarian (ăn chay linh động)
Đó là chế độ ăn vẫn trên nền tảng thực vật là chính, nhưng nhóm người này vẫn ăn các loại thịt, cá. Họ cố gắng hạn chế tối đa các loại thịt, cá nhưng không bỏ hoàn toàn. Tốt hơn cả hãy gọi đây là trường phái bán chay thay vì gọi đây là một kiểu ăn chay để tránh gây nhầm lẫn và tranh cãi.
Cả 5 hình thức ăn trên hay vô số các kiểu ăn chay khác đều chung một đặc điểm là thực đơn có nguồn gốc từ thực vật là chủ đạo và hạn chế tối đa các sản phẩm có nguồn gốc liên quan tới động vật.
Ăn chay có thiếu chất dinh dưỡng không?
Ăn chay hay ăn mặn (ăn thực phẩm từ động vật) đều có thể thiếu chất nếu chúng ta không ăn uống đa dạng, cân đối các thực phẩm đầu vào. Cho dù ăn chay hay ăn mặn đều phải cung cấp đủ các nhóm chất dinh dưỡng để nuôi cơ thể: tinh bột, đạm, béo, vitamin và các khoáng chất.
Có một thực tế là nhiều người lo rằng ăn chay sẽ ít có thực phẩm cung cấp đạm, khó thay thế được thịt nhưng thực ra các loại họ đậu, nấm, một số loại rau chứa rất nhiều đạm, thậm chí có loại lượng đạm còn cao hơn trong thịt động vật như nấm rơm chẳng hạn.
Vì vậy, ăn chay sẽ không bị thiếu hụt chất dinh dưỡng nếu ta biết chọn lựa thực phẩm, có nghiên cứu và chọn lọc để đáp ứng nhu cầu dinh dưỡng của cơ thể.
Các món chay có vẻ nghèo nàn, không đa dạng?
Khi chúng ta quan tâm đến cách chế biến một loại thực phẩm, ta sẽ biết nhiều món liên quan tới nguyên liệu đó. Ví dụ với thịt lợn là loại thực phẩm bạn hay sử dụng với vô vàn các món khác nhau được làm từ thịt lợn. Nếu ăn chay, ta quan tâm tới nấm chẳng hạn và vô vàn các món được làm ra từ nguồn thực phẩm bổ dưỡng này: canh nấm, súp nấm, nấm xào, nấm kho tiêu chưa kể khi kết hợp với các loại thực phẩm khác, gia vị khác lại ra các món khác nhau nữa.
Vậy nên phong phú hay nghèo nàn còn phụ thuộc vào cách sáng tạo, tìm tòi trong cách chế biến món ăn.
Ăn chay có vẻ nhanh đói, mệt?
Đây là bài toán về năng lượng đầu vào (thu nạp từ thực phẩm qua ăn, uống) và năng lượng tiêu thụ (cho hoạt động sống của cơ thể bao gồm trao đổi chất, quá trình chuyển hóa, lao động, đi lại, thể thao, ngay cả ngủ cũng tốn nhiều năng lượng), đơn vị đo lường năng lượng thực phẩm là calories. Bất cứ chế độ ăn nào cũng vậy, nếu như năng lượng mà chúng ta nạp vào không đáp ứng đủ số năng lượng cần có cho các hoạt động sống thì chúng ta sẽ cảm thấy mệt mỏi, đói lả. Đồ ăn chay có nguồn gốc từ thực vật nên đa phần lượng calo sẽ ít hơn các nguồn thực phẩm động vật. Vì vậy, hãy xem thể trạng: chiều cao, cân nặng hiện tại và mức độ hoạt động để tính toán ra được năng lượng mỗi ngày bạn cần là bao nhiêu, từ đó tính toán ra được khẩu phần ăn hợp lý để không bị đói và mệt khi ăn chay.
Có thông tin nói ăn chay là bảo vệ môi trường, nghe có vẻ không liên quan lắm? Thực hư chuyện này là thế nào
Nhu cầu tiêu thụ thịt của con người không ngừng tăng lên. Để đáp ứng nhu cầu tiêu thụ thịt, các trang trại chăn nuôi gia súc, gia cầm mọc lên vô số. Đất đai thì luôn có hạn, vì vậy con người đã chặt phá rừng để có diện tích xây dựng các khu chăn nuôi gia súc, gia cầm. Cùng theo đó là các nhà máy sản xuất thức ăn cho gia súc, gia cầm cũng ra đời đáp ứng nhu cầu tiêu thụ thực phẩm của các loại gia súc, gia cầm trên. Đây chính là một trong những nguyên nhân gây ra lũ lụt, hạn hán, mất cân bằng sinh thái tự nhiên. Bên cạnh đó, phân chuồng, chất thải, chất cặn bã vật nuôi thải ra môi trường trực tiếp gây ô nhiễm không khí, ô nhiễm nguồn nước. Có những nghiên cứu chỉ ra rằng, lượng khí thải từ vật nuôi này còn nhiều hơn từ các hoạt động sản xuất công nghiệp. Chất thải của vật nuôi có chứa CH4, N2O, CO2, NO4. Các chất này gây ô nhiễm môi trường và hiệu ứng nhà kính. Chưa dừng lại ở đó, các lò mổ, lò chế biến động vật cũng thải ra môi trường lượng khí thải, nước thải kèm theo các nguy cơ gây mầm mống bệnh tật khác.
Từ những thông tin trên, chúng ta đã bắt đầu hiểu ra sự liên quan giữa ăn chay và bảo vệ môi trường có liên quan với nhau như thế nào rồi phải không?
Ăn chay có giúp phòng tránh các bệnh không? Ví dụ như ung thư chẳng hạn
Theo nghiên cứu của các nhà khoa học, ăn chay giúp con người ít có nguy cơ với các bệnh tim mạch, thấp khớp, ung thư và một số bệnh khác. Ăn chay giúp chúng ta loại bỏ được các dư lượng thuốc kháng sinh, hoocmon tăng trưởng tồn đọng trong thịt gia súc, gia cầm.
Ung thư đến từ nhiều nguyên nhân khác nhau, ăn uống chỉ là một trong những tác nhân gây nên ung thư. Cho nên, nếu cố gắng ăn chay để mong rằng thoát khỏi căn bệnh ung thư thì có thể sẽ khiến bạn thất vọng. Ăn chay không phải một tấm vé an toàn 100% giúp ta thoát khỏi căn bệnh hiểm nghèo này.
Như mọi chế độ ăn khác, nếu ăn chay không khoa học, không lắng nghe cơ thể chính mình thì chúng ta vẫn mắc vô số bệnh. Ví dụ bạn ăn chay, nhưng lại ăn nhiều chất đường bột, ít rau củ thì bạn vẫn có những nguy cơ sức khỏe liên quan tới đường huyết như bệnh tiểu đường chẳng hạn.
Với một chế độ ăn chay khoa học, đủ dinh dưỡng, phù hợp với cơ thể thì chắc chắn bạn sẽ nhận lại được những lợi ích từ sức khỏe tuyệt vời cũng như một tâm trí minh mẫn, thanh thản.
Tôi chưa sẵn sàng ăn chay, tôi có nên ép bản thân mình ăn chay vì những lợi ích mà ăn chay mang lại không?
Câu trả lời là không! Chỉ nên ăn chay khi cơ thể và tâm trí đã sẵn sàng trước chế độ ăn này. Mọi sự cố gắng một cách miễn cưỡng trong ăn uống sẽ như cực hình vậy. Như vậy chưa thấy lợi ích đâu, bạn đã phải đón nhận sự khó chịu, chịu đựng gây tổn thương cho cơ thể và tinh thần của chính mình.
Lắng nghe tiếng nói từ bên trong cơ thể, đón nhận mọi thứ một cách tự nhiên, không ép buộc trong ăn uống sẽ mang lại những lợi ích sức khỏe cho chúng ta mà đôi khi chính ta không nhận ra.
Tổng kết
Các thông tin về ăn chay bên trên không xét cụ thể theo khía cạnh về tôn giáo, văn hóa nào cả. Đó chỉ là những kiến thức cơ bản để bạn có thêm thông tin về ăn chay. Nếu bạn vẫn ăn mặn và chưa sẵn sàng ăn chay, không sao cả, sẽ không ai có quyền phán xét bạn. Còn nếu như bạn đang ăn chay và có mong muốn ăn chay thì thật tuyệt vời. Một thế giới gồm các kiến thức, thông tin, trải nghiệm liên quan tới ăn chay đang chờ đợi bạn khám phá trên hành trình sống ý nghĩa này.