HOA TRẮNG THÔI CÀI LÊN ÁO TÍM.

Nhà thơ Kiên Giang – Hà Huy Hà sinh ra và lớn lên ở An Biên – Kiên Giang. Mảnh đất ấy được nhà văn đồng hương Sơn Nam thú nhận trong lời tựa tập thơ “Hoa trắng thôi cài trên áo tím” một cách chân thành: “Vốn liếng về từ ngữ người Kiên Giang rất ít, hàng ngày sống lân la với người Hoa bán tạp hoá và người Khơ-me làm ruộng. Ở đây có thể nói tiếng Việt không phát triển, lại thêm “tiếng lóng” mà người địa phương khác khó chấp nhận. Vốn duy nhất là ca dao được mẹ dạy cho, từ thuở ấu thơ. Vốn quan trọng hơn vẫn là cái tâm, lòng yêu nước, muốn giới thiệu tâm hồn người dân nghèo xóm mình với cả nước, cùng chia sẻ buồn vui”.

Cũng giống như Sơn Nam từ huyện Gò Quao, Kiên Giang – Hà Huy Hà rời quê nhà lên Cần Thơ học trung học ở Trường tư thục Nam Hưng, với tên thật Trương Khương Trinh.

Ở xứ Tây Đô, chàng trai Trương Khương Trinh đã quen cô gái Nguyễn Thị Nhiều học cùng lớp. Nguyễn Thị Nhiều là dân Sóc Trăng, họ tên thì dân dã nhưng nhan sắc không thua kém gì những tiểu thư vùng sông nước Hậu Giang. Đặc biệt, Nguyễn Thị Nhiều viết chữ rất đẹp. 

Vì vậy, khi được Trường tư thục Nam Hưng giao cho việc làm báo tường, Trương Khương Trinh lập tức rủ Nguyễn Thị Nhiều tham gia. Làn da trắng mịn, mái tóc thả dài, đôi mắt mở to, khuôn mặt xinh xắn của Nguyễn Thị Nhiều đã khiến Trương Khương Trinh run rẩy trái tim cậu trai mới lớn.

Gia đình Nguyễn Thị Nhiều theo đạo Thiên Chúa, nên dù trọ học thì cô vẫn giữ nếp đi nhà thờ vào mỗi cuối tuần. Trương Khương Trinh nhiều lần lẽo đẽo bám theo bóng dáng Nguyễn Thị Nhiều mặc áo tím cài hoa trắng thong thả bước về phía giáo đường ngân vang tiếng chuông mà hồi hộp, mà si mê. Nguyễn Thị Nhiều cũng có cảm tình với chàng trai miệt thứ Trương Khương Trinh chịu khó học hành và nhiều tài lẻ. 

Thế nhưng, họ chưa kịp thề non hẹn biển thì chiến tranh bùng nổ. Trương Khương Trinh xếp bút nghiên, vào bưng biền theo Việt Minh. Thời gian và bom đạn, không ai đoán được điều gì có thể xảy ra, niềm riêng được Trương Khương Trinh khép lại như một hồi ức.

Năm 1955, rời khỏi bưng biền, Kiên Giang – Hà Huy Hà bất ngờ khi người xưa đến tìm ông. Vẫn dung nhan kiều diễm, Nguyễn Thị Nhiều đến chào cố nhân một tiếng, để đi lấy chồng. 

Kiên Giang – Hà Huy Hà thổ lộ: “Thật xót xa khi suốt tháng ngày loạn lạc, cô ấy vẫn chờ vẫn đợi tôi âm thầm, mà tôi không hề biết. Tiễn cô ấy về Sóc Trăng chọn ngày vu quy, tôi cứ day dứt mãi. Hai năm sau, ngày 14/11/1957, khi đang trên đường công tác ở Bến Tre, gặp một đám cưới trong xóm đạo, tôi liền cảm tác viết được bài thơ “Hoa trắng thôi cài lên áo tím” với mong muốn trả nợ một ân tình khôn nguôi”.

Bài thơ “Hoa trắng thôi cài trên áo tím” được ghi rõ “Tâm tình người trai ngoại đạo đối với cô gái có đạo” lập tức nổi tiếng trong giới mộ điệu:

Lâu quá không về thăm xóm đạo 

Từ ngày binh lửa xoá không gian 

Khói bom che lấp chân trời cũ 

Che cả người thương, nóc giáo đường 

Mười năm trước em còn đi học 

Áo tím điểm tô đời nữ sinh 

Hoa trắng cài duyên trên áo tím 

Em là cô gái tuổi băng trinh

Mỗi lần tan lễ chuông ngừng đổ 

Hai bóng cùng đi một lối về.

Công chúng càng tin “Hoa trắng thôi cài trên áo tím” là kết quả một chuyện tình nhiều nước mắt, khi nhạc sĩ Huỳnh Anh phổ nhạc thành ca khúc cùng tên. Sau đó, nhạc sĩ Anh Bằng lại dựa vào bài thơ “Hoa trắng thôi cài lên áo tím” để viết thành ca khúc “Chuyện tình hoa trắng” thật lâm ly.

Hai bài hát “Hoa trắng thôi cài trên áo tím” và “Chuyện tình hoa trắng” cùng tồn tại, dù được khai thác ở hai góc độ khác nhau. Bài hát “Hoa trắng thôi cài trên áo tím” dịch chuyển theo hướng lưu luyến:

Từ khi giặc tràn qua xóm đạo 

Anh làm chiến sĩ giữ quê hương 

Giữ màu áo tôi thương 

Giữ màu tím tôi mơ 

Giữ hàng tre, cây đa xiêu đầu làng 

Pháo hồng đưa chuyến đò sang sông 

Áo tím ngày xưa đi lấy chồng 

Chuông đổ ngân vang hồn vĩnh biệt 

Đưa em về bến đục hay trong 

Hoa trắng thôi cài trên áo tím 

Tàn rồi bao kỷ niệm xa xưa 

Núi xanh, sông biếc còn rơi lệ 

Hoa trắng nay thành hoa cố nhân

Còn bài hát “Chuyện tình hoa trắng” lại mang đầy day dứt: 

Hoa trắng thôi cài trên áo tím 

Mà cài trên nắp áo quan tài 

Hoa trắng thôi cài trên áo tím 

Nỗi buồn ôi kỷ niệm ban đầu

Xe tang đã khuất nẻo đời 

Chuông nhà thờ khóc tiễn người ngàn thu 

Chiều nay áo tím bơ vơ 

Thương cành hoa trắng trên mồ người xưa.

Khác với hoàn cảnh đẫm tủi hờn trong bài thơ “Hoa trắng thôi cài trên áo tím”. Tình bạn giữa Kiên Giang – Hà Huy Hà và Nguyễn Thị Nhiều vẫn được duy trì nhiều năm sau. 

Có điều sự lan toả của tác phẩm này khiến người vợ của Kiên Giang – Hà Huy Hà không bao giờ mặc áo tím và cũng tuyệt đối không dùng bất kỳ thứ gì màu tím trong nhà. Có thể là ghen tuông đàn bà, mà cũng có thể là người vợ muốn dành cho chồng mình một góc riêng màu tím để hoài vọng quá khứ long lanh.

Năm 1998, bà Nguyễn Thị Nhiều – nguyên mẫu trong bài thơ “Hoa trắng thôi cài trên áo tím” qua đời. Lúc hấp hối, bà dặn dò con cháu: “Báo tin cho ông Trương Khương Trinh biết nhé!”. Thế nhưng, Kiên Giang – Hà Huy Hà vốn có máu giang hồ này đây mai đó, mãi gần một năm sau mới về Cần Thơ thắp cho “cô gái có đạo” năm nào một nén nhang tiếc nuối.

Nguyên tác bài thơ Hoa Trắng Thôi Cài Lên Áo Tím sáng tác năm 1958:

Lâu quá không về thăm xóm đạo 

Từ ngày binh lửa cháy quê hương 

Khói bom che lấp chân trời cũ 

Che cả người thương nóc giáo đường 

Mười năm trước em còn đi học 

Áo tím điểm tô đời nữ sinh 

Hoa trắng cài duyên trên áo tím  

Em còn nguyên vẹn tuổi băng trinh

Quen biết nhau qua tình lối xóm 

Cổng trường đối diện ngó lầu chuông  

Mỗi lần chúa nhật em xem lễ 

Anh học bài ôn trước cổng trường 

Thuở ấy anh hiền và nhát quá 

Nép mình bên gác thánh lầu chuông  

Để nghe khe khẽ lời em nguyện 

Thơ thẩn chờ em trước thánh đường

Mỗi lần tan lễ, chuông ngừng đổ 

Hai bóng cùng đi một lối về 

E lệ em cầu kinh nho nhỏ 

Thẹn thùng, anh đứng lại không đi

Sau mười năm lẻ anh thôi học 

Nức nở chuông trường buổi biệt ly 

Rộn rã từng hồi, chuông xóm đạo 

Khi nàng áo tím bước vu quy

Anh nhìn áo cưới mà anh ngỡ  

Chiếc áo tang liệm kín khối sầu! 

Hoa trắng thôi cài trên áo tím 

Giữ làm chi kỷ vật ban đầu! 

Em lên xe cưới về quê chồng  

Dù cách đò ngang cách mấy sông 

Vẫn nhớ bóng vang thời áo tím  

Nên tình thơ ủ kín trong lòng

Từ lúc giặc ruồng vô xóm đạo 

Anh làm chiến sĩ giữ quê hương 

Giữ màu áo tím, cành hoa trắng 

Giữ cả trường xưa, nóc giáo đường 

Giặc chiếm lầu chuông xây ổ súng 

Súng gầm rung đổ gạch nhà thờ 

Anh đem gạch nát, xây tường lủng 

Chiếm lại lầu chuông, giết kẻ thù

Nhưng rồi người bạn đồng song ấy 

Đã chết hiên ngang dưới bóng cờ 

Chuông đổ ban chiều, hồi vĩnh biệt 

Tiễn anh ra khỏi cổng nhà thờ 

Hoa trắng thôi cài trên áo tím  

Mà cài trên nắp áo quan tài 

Điểm tô công trận bằng hoa trắng 

Hoa tuổi học trò, mờ thắm tươi 

Xe tang đã khuất nẻo đời 

Chuông nhà thờ khóc đưa người ngàn thu 

Từ đây tóc rũ khăn sô 

Em cài hoa trắng lên mồ người xưa.