Kỹ thuật định hình lại vấn đề, vượt qua thử thách

Những nhà lãnh đạo kiệt xuất là bậc thầy trong việc định hình lại vấn đề. Chẳng hạn, khi nói đến tương lai của hệ thống TelePresence cao cấp của hãng Cisco, CEO của Cisco, John Chambers, đã định hình lại câu hỏi hiển nhiên: “Làm thế nào để cải tiến hội nghị truyền hình?” thành “Làm thế nào để cung cấp một giải pháp thay thế khả dĩ cho lữ lành hàng không?” 

Định hình lại câu hỏi có thể mở ra những hướng đi mới đầy triển vọng. Sau đây là một vài cách để định hình lại vấn đề của bạn. Hãy thử sử dụng và xem liệu chúng có đưa bạn đến một câu trả lời tốt hơn, một câu trả lời tập trung vào nhu cầu con người và mang đến nhiều cảm hứng hơn.

1. Tránh những giải pháp hiển nhiên

Chẳng hạn, thay vì cố phát minh ra một chiếc bẫy chuột tốt hơn, hãy tìm những cách khác để phòng chống chuột cho toàn bộ ngôi nhà của bạn. Có lẽ chiếc bẫy chuột không phải là vấn đề thật sự.

2. Thay đổi tiêu điểm hay quan điểm

John F.Kennedy đã yêu cầu người dân Mỹ: “Đừng hỏi Tổ quốc đã làm gì cho ta, mà phải hỏi ta đã làm gì cho Tổ quốc”, điều này đã khuyến khích chúng ta suy nghĩ lại về quyền và nghĩa vụ của mình. Thay đổi quan điểm của bạn thường có nghĩa là dịch chuyển tiêu điểm đến một bên có liên quan khác: từ con cái sang cha mẹ, hay từ người bán xe sang người mua xe.

3. Khám phá vấn đề thực sự

Vài thập kỷ trước, giáo sư Theodore Levitt của trường Kinh doanh Harvard đã nhận xét “Người ta không muốn mua một chiếc khoan sáu ly. Cái họ muốn là một chiếc lỗ sáu ly!” Nếu chỉ đặt những câu hỏi về máy khoan, có lẽ bạn sẽ bỏ lỡ khả năng sử dụng tia laze để tạo ra những chiếc lỗ ti tí, như với lưới loa máy tính xách tay.

4. Tìm cách vượt qua sự kháng cự hay rào cản tinh thần

Nếu bạn đang cố ngăn cản người dân ở một quốc gia đang phát triển uống nước bẩn từ một giếng địa phương, họ có thể đáp trả: “Mẹ cho tôi uống nước từ giếng này; ý của ông là mẹ tôi đã sai sao?” Nếu bạn muốn đoạn tuyệt với quá khứ, kiểu câu hỏi đó phải được định hình lại hoàn toàn. Thay vào đó, bạn có thể chứng minh cho họ thấy nguồn nước giếng dơ bẩn và nguy hiểm như thế nào, trái với sự an toàn của nước tinh lọc. Rồi bạn có thể hỏi một câu hỏi hoàn toàn khác với các bậc cha mẹ trên khắp thế giới: “Quý vị muốn con cái của mình uống loại nước nào?” Câu hỏi mới sẽ cho câu trả lời hoàn toàn khác.

5. Nghĩ về điều đối lập

Khi làm việc với dự án hành động Cộng đồng ở Oklahoma, IDO.org, đồng lãnh đạo dự án Jocelyn Wyatt và Patrice Martin luôn trăn trở làm thế nào để các bậc phụ huynh nội thành hăng hái tham gia vào những chương trình hữu ích cho tương lai của con em họ. Đối mặt với tỉ lệ tham gia dưới 20%, họ phải “vò đầu bóp trán” để tìm ra giải pháp. Nhưng khi tiếp cận vấn đề dưới một khía cạnh đối lập và hỏi “Lý do phụ huynh không tham gia là gì?” (cuộc sống bận rộn, giao thông bất tiện, chăm sóc con cái,…), họ đã đặt mọi vấn đề lên bàn xem xét và đưa ra những giải pháp khả dĩ. Chẳng hạn, thay vì tập trung tuyên truyền rằng các chương trình đều miễn phí, nhà tổ chức bắt đầu truyền đạt giá trị của các chương trình đến các bậc cha mẹ và con em họ. Xoay chuyển vấn đề có thể là một công cụ hữu ích giúp vượt qua những định kiến quá khứ hoặc lối mòn tư duy để nhìn nhận vấn đề dưới nhiều góc độ mới. 

Nếu không có những câu hỏi sâu hơn, chúng ta sẽ không thể giải quyết những vấn đề sâu hơn. Thậm chí khi bạn đang rất cần câu trả lời, việc định hình lại câu hỏi vẫn có giá trị.

Theo Tom Kelley & David Kelley