Lý thuyết 4 đầu đốt: Mặt trái của cái gọi là cân bằng giữa cuộc sống và công việc

Một cách để nghĩ về những vấn đề liên quan đến cân bằng giữa cuộc sống và công việc đó là liên tưởng đến một thuật ngữ được biết đến như là Lý thuyết 4 đầu đốt (The Four Burners Theory). Dưới đây là cách hiểu ban đầu của tôi về lý thuyết này:

Tưởng tượng cuộc đời bạn được đại diện bởi một chiếc lò với 4 đầu đốt trên đó. Mỗi đầu đốt biểu tượng hóa cho một góc cơ bản trong cuộc đời.

• Đầu đốt thứ nhất đại diện cho gia đình.
• Đầu đốt thứ hai đại diện cho bạn bè.
• Đầu đốt thứ ba đại diện cho sức khỏe.
• Đầu đốt thứ tư đại diện cho công việc.

Lý thuyết 4 đầu đốt cho rằng “để có thể thành công, bạn buộc phải loại bỏ 1 trong những đầu đốt trên. Và để có thể thực sự thành công thì bạn phải loại bỏ 2 đầu đốt”.

3 cách nhìn nhận về lý thuyết 4 đầu đốt

Phản ứng đầu tiên của tôi về lý thuyết này đó là tìm kiếm một con đường để bỏ qua nó. Tôi phân vân liệu “tôi có thể thành công mà vẫn giữ được 4 đầu đốt này không?” thay vì loại bỏ ít nhất một trong số chúng.

Có lẽ, tôi có thể kết hợp 2 đầu đốt. “Sẽ thế nào nếu tôi nhóm gia đình và bạn bè vào một mục?”

Có lẽ tôi có thể kết hợp sức khỏe và công việc. “Tôi nghe nói ngồi cả ngày không hề tốt cho sức khỏe. Sẽ thế nào nếu tôi có một chiếc bàn kiểu standing desk có thể đứng khi làm việc?” 

Bây giờ, tôi hiểu điều bạn đang nghĩ. Tin rằng bạn sẽ khỏe mạnh bởi vì bạn đã mua một chiếc bàn "vừa đứng vừa làm" cũng giống như tin rằng bạn là một kẻ nổi loạn bởi vì bạn đã phớt lờ tấm bảng yêu cầu thắt dây an toàn trên máy bay (thực tế thì hiệu ứng chẳng đến mức như bạn nghĩ). Nhưng thôi, gì cũng được.

Chẳng mấy chốc, tôi nhận ra mình đang cố gắng tạo ra các giải pháp chỉ bởi vì không muốn đối mặt với vấn đề thực sự: cuộc sống đầy rẫy những sự đánh đổi. Nếu muốn xuất sắc trong công việc và hôn nhân thì bạn sẽ phải đánh đổi bạn bè và sức khỏe. Nếu muốn khỏe mạnh và trở thành những ông bố, bà mẹ thành công thì khi đó, bạn sẽ buộc phải bớt cầu tiến và hoài bão trong sự nghiệp. Hiển nhiên, bạn được tự do phân chia thời gian của mình một cách công bằng cho tất cả 3 đầu đốt này nhưng bạn phải chấp nhận rằng bạn sẽ không bao giờ đạt tới tiềm năng lớn nhất của mình trong bất kỳ một lĩnh vực nào cả. 

Về cơ bản, chúng ta buộc phải lựa chọn. Bạn có thà sống một cuộc đời không cân bằng nhưng có kết quả cao trong một lĩnh vực nhất định? Hay bạn thà sống một cuộc đời cân bằng nhưng chẳng bao giờ tối đa hóa được tiềm năng của bản thân trong một thứ gì đó bạn thích?

Vậy thì cách tốt nhất để kiểm soát những vấn đề liên quan đến cân bằng giữa công việc và cuộc sống là gì? Tôi không cho là mình đã tìm ra được giải pháp rõ ràng nhưng sau đây là 3 cách nghĩ về Lý thuyết 4 đầu đốt ở trên của tôi mà bạn có thể tham khảo:

Lựa chọn 1: "Thuê ngoài" (Outsource)

Gần như lúc nào chúng ta cũng "thuê ngoài" rất nhiều thứ trong cuộc đời. Chúng ta mua thức ăn nhanh nên không phải nấu. Chúng ta đi tới tiệm giặt là để tiết kiệm thời gian giặt quần áo. Chúng ta ghé cửa hàng sửa chữa xe để không phải tự sửa những phương tiện đi lại của mình.

Sử dụng "dịch vụ thuê ngoài" trong cuộc đời cho phép bạn tiết kiệm thời gian và dành nó cho những việc khác. Bạn có thể áp dụng ý tưởng này cho một góc trong cuộc đời và giải phóng thời gian để tập trung cho 3 đầu đốt còn lại?

Làm việc là một ví dụ. Đối với nhiều người, làm việc là "đầu đốt nóng nhất trên bếp lò". Đó là nơi mà họ dành hầu hết thời gian và cũng là đầu đốt cuối cùng bị tắt. Về lý thuyết, các doanh nhân và những người làm kinh doanh có thể thuê ngoài "đầu đốt làm việc" bằng cách thuê công nhân về làm cho họ.

Trong bài viết có tiêu đề “3 giai đoạn của sự thất bại”, tôi đã đề cập đến câu chuyện của Sam Carpenter về việc xây dựng một hệ thống kinh doanh mà cho phép ông chỉ làm việc 2 giờ mỗi tuần. Ông đã tự "thuê ngoài" chính mình từ công việc kinh doanh hàng ngày trong khi vẫn thu về nhiều lợi ích tài chính.

Nuôi dạy con là một ví dụ khác. Những ông bố bà mẹ phải làm việc thường buộc phải thuê ngoài "đầu đốt gia đình" bằng cách để đưa con cái của họ tới nhà trẻ hoặc thuê một người trông trẻ ở nhà. Gọi điều này là "thuê ngoài" dường như không công bằng – nhưng giống như ví dụ về công việc ở trên – các bậc cha mẹ phải trả tiền cho một người khác để "đầu đốt" này của họ hoạt động trong khi họ sử dụng thời gian để làm những việc khác. 

Thuận lợi của "thuê ngoài" đó là bạn có thể giữ cho các đầu đốt hoạt động mà không cần dành thời gian của bạn cho chúng. Không may rằng, đặt bản thân ra khỏi những "đầu đốt" thuộc về mình cũng là một bất lợi. Đa phần các doanh nhân, nghệ sĩ và các nhà sáng tạo mà tôi biết đều cảm thấy nhàm chán và không có mục đích nếu họ chẳng làm việc mỗi ngày. Mỗi bậc phụ huynh mà tôi biết đều thích dành thời gian cho con cái của họ hơn là gửi chúng tới nhà trẻ.

"Thuê ngoài" hay nhờ/thuê người khác làm việc hộ bạn sẽ giữ cho các "đầu đốt" tương ứng hoạt động nhưng liệu rằng chúng có hoạt động theo đúng nghĩa hay không?

Lựa chọn 2: Ôm lấy những sự thúc ép

Một trong những phần đáng thất vọng nhất của Lý thuyết 4 đầu đốt đó là nó thắp sáng ngọn đèn ở phần tiềm năng của bạn mà chưa được khai thác. Rất dễ để nghĩ như thế này, “giá mà tôi có nhiều thời gian, tôi có thể kiếm nhiều tiền, có được vóc dáng đẹp hoặc dành nhiều thời gian hơn ở nhà”.

Một cách để kiểm soát vấn đề đó là chuyển sự tập trung của bạn từ việc ước có nhiều thời gian hơn sang tối đa hóa thời gian mà bạn có. Hay nói cách khác, hãy ôm lấy các thúc ép của bạn. Câu hỏi để tự hỏi bản thân đó là “giả sử có một tập hợp đặc biệt các thúc ép thì làm thế nào tôi có thể tận dụng chúng hiệu quả nhất có thể?”

Chẳng hạn:

• Giả sử tôi chỉ làm việc từ 9 sáng đến 5 giờ tối, tôi có thể kiếm được nhiều tiền nhất có thể bằng cách nào?
• Giả sử tôi chỉ có thể viết 15 phút mỗi ngày, tôi có thể viết xong cuốn sách nhanh nhất có thể như thế nào?
• Giả sử tôi chỉ có thể tập thể dục 3 tiếng/tuần, tôi có thể sở hữu vóc dáng thon gọn nhất bằng cách nào?

Cách chất vấn này sẽ đẩy sự tập trung của bạn hướng tới một thứ gì đó tích cực (tận dụng tốt nhất những gì bạn có) hơn là hướng tới điều tiêu cực (lo lắng về việc chưa bao giờ có đủ thời gian). Hơn nữa, những giới hạn được đặt ra một cách có chủ ý thực sự có thể giúp bạn cải thiện năng suất.

Hiển nhiên, cũng sẽ có những bất lợi nhất định. Ôm lấy các thúc ép có nghĩa bạn đang hoạt động ở mức thấp hơn tiềm năng thực sự của bạn. Có nhiều cách để “làm việc thông minh nhưng không vất vả hơn” nhưng thật khó để tránh được thực tế rằng bạn tiêu xài thời gian cho điều gì mới là quan trọng. Nếu đầu tư nhiều thời gian cho sức khỏe hoặc mối quan hệ hoặc sự nghiệp thì bạn có khả năng sẽ nhìn thấy những kết quả được cải thiện ở khu vực đó.

Xem thêm: Góc khuất của sự vĩ đại

Lựa chọn 3: Những thời của cuộc sống (The seasons of life)

Cách thứ ba để quản lý 4 đầu đốt của bạn đó là hãy tách cuộc sống của bạn thành các thời. Sẽ thế nào nếu thay vì lúc nào cũng tìm kiếm một sự cân bằng hoàn hảo giữa công việc và cuộc sống, bạn lại phân chia cuộc đời thành các thời mà mà có thể giúp bạn tập trung vào từng lĩnh vực cụ thể?

Tầm quan trọng của các đầu đốt có thể sẽ thay đổi trong suốt cuộc đời. Khi bạn ở độ tuổi 20 hoặc 20 và bạn chưa có con thì đi đến phòng tập gym và theo đuổi các khát khao nghề nghiệp sẽ dễ dàng hơn. Lúc này, đầu đốt sức khỏe và công việc cháy rực ở mức tối đa. Một vài năm sau đó, bạn có thể bắt đầu có gia đình và đột nhiên đầu đốt sức khỏe lịm dần trong khi đầu đốt gia đình lại có nhiều năng lương hơn. 10 năm tiếp theo trôi qua và bạn có thể làm sống lại các mối quan hệ với bạn bè cũ hoặc theo đuổi một ý tưởng kinh doanh mà bạn đã từng bỏ dở.

Bạn không cần phải từ bỏ giấc mơ của mình mãi mãi nhưng cuộc sống hiếm khi cho phép bạn giữ cho tất cả các đầu đốt cháy rực cùng lúc. Có lẽ bạn cần buông bỏ một thứ gì đó ở một thời điểm nhất định. Bạn có thể làm tất cả chúng trong suốt cuộc đời nhưng không phải tại cùng một thời điểm. Giống như Nathan Barry từng nói: “hãy toàn tâm toàn ý với mục tiêu bằng mọi thứ bạn có - trong một thời".

5 năm trước đó, tôi đã từng ở thời khởi nghiệp. Tôi đã xây dựng một công ty thành công nhưng tôi cũng phải trả giá. Tôi khiến đầu đốt bạn bè tắt lịm dần và đầu đốt gia đình của tôi thì cháy với ánh sáng leo lét.

Ngay bây giờ, bạn đang ở thời nào vậy?

Cân bằng công việc – cuộc sống: Những đầu đốt nào bạn sẵn sàng loại bỏ?

Lý thuyết 4 đầu đốt tiết lộ một sự mâu thuẫn mà tất cả mọi người buộc phải đối mặt: không một ai thích bị nói rằng họ không có tất cả nhưng ai cũng sẽ có những thúc ép về mặt thời gian và năng lượng. Mọi sự lựa chọn đều phải trả giá.

Xem thêm: 5 'chi phí chìm' của hạnh phúc

Vậy thì liệu đầu đốt nào bạn sẽ loại bỏ?

Theo James Clear