Muốn hạnh phúc hơn, hãy tập trung vào thứ bạn có thể kiểm soát

Cầu Chúa, hãy ban cho con an tĩnh để chấp nhận những thứ mà con không thể thay đổi.

Sự dũng cảm để thay đổi những thứ con có thể. 

Và trí khôn để nhận ra sự khác biệt.

Đây chính là Lời nguyện An Tĩnh (Serenity Prayer) – được viết bởi nhà thần học người Mỹ Reinhold Niebuhr vào khoảng năm 1934, và được sử dụng rộng rãi bởi Hiệp hội Những người nghiện rượu vô danh Alcoholics Anonymous và các tổ chức tương tự. Đây không phải là bước quan trọng hướng tới phục hồi từ nghiện ngập mà là công thức để có một cuộc sống hạnh phúc, nghĩa là một cuộc sống thanh thản, thoải mái nhờ ý thức rõ việc cần nắm lấy thứ mà cuộc sống ném thẳng vào chúng ta với sự bình thản.

Sự an tĩnh đằng sau lời cầu nguyện này từ rất lâu cũng được tìm thấy trong những bản thảo cũ của Đạo phật vào thế kỷ thứ 8, trong triết học Do thái vào thế kỷ 11. Tuy nhiên, phiên bản lâu đời nhất tôi nghĩ tới phải là của nhà triết học thuộc chủ nghĩa Khắc kỷ Epictetus.

Epictetus tranh luận rằng: 

 Có những thứ chúng ta phải chịu trách nhiệm và có những thứ thì ta không thể kiểm soát. Những thứ ta phải chịu trách nhiệm bao gồm sự phán xét của chúng ta, khao khát của chúng ta, sự bốc đồng, ác cảm và những năng lực thuộc về tinh thần nói chung; những cái không thể kiểm soát bao gồm cơ thể, các tài sản vật chất, danh tiếng và địa vị – trong một thế giới, bất kỳ thứ gì mà ta không có quyền năng kiểm soát. Nếu bạn hiểu được đúng thứ thực sự thuộc về bạn và thứ nào không, bạn sẽ không bao giờ phụ thuộc vào thần lực hay chướng ngại vật nào cả, bạn sẽ không bao giờ đổ lỗi hay chỉ trích bất cứ ai, và mọi thứ bạn làm sẽ được hoàn thành một cách tự nguyện. Bạn sẽ không hề có một đối thủ nào cả, không ai có thể làm tổn thương bạn bởi vì bạn sẽ chống lại được mọi mối đe dọa.

Tôi coi đây là lời hứa của Epictetus: nếu bạn thực sự hiểu rõ sự khác biệt giữa thứ nằm trong tầm kiểm soát và thứ không, và hành động theo những thứ thuộc về bạn thì về phương diện tâm lý, bạn sẽ trở thành người không thể đánh bại và không bị tác động bởi những thăng trầm trong cuộc sống.

Hiển nhiên, điều này nói dễ hơn làm nhiều. Nó yêu cầu một sự thực tập chánh niệm lớn. Nhưng tôi có thể đảm bảo với bạn từ kinh nghiệm cá nhân rằng nó sẽ hiệu quả. Chẳng hạn, năm ngoái, tôi ở Rome, thật ngẫu nhiên là cũng nghiên cứu về một cuốn sách liên quan đến chủ nghĩa Khắc kỷ. Vào một buổi chiều muộn, khi tôi đang đi đến một điểm dừng tàu điện ngầm ở gần Colesseum, ngay khi bước vào tàu điện ngầm đông nghịt người, tôi cảm thấy có một lực cản mạnh mẽ rất bất thường ngăn tôi tiến về phía trước. Một chàng trai trẻ đứng chặn ngay trước mặt tôi, và tôi không thể hiểu tại sao. Sau cùng thì tôi đã hiểu dù rằng có lẽ quá muộn. Trong khi sự chú ý của tôi tập trung vào anh ta thì người bạn đi cùng anh ta nhanh chóng đút tay vào túi quần bên trái của tôi, lấy ví của tôi; sau đó, hắn bước ra khỏi xe điện ngầm, theo ngay sau là kẻ đồng phạm. Các cánh cửa đóng lại, tàu hỏa tiến về phía trước và tôi nhận ra rằng mình chẳng còn chút tiền mặt nào nữa, không giấy phép lái xe, không thẻ tín dụng.

Trước khi bắt đầu thực hành chủ nghĩa Khắc kỷ, đây có lẽ là một trải nghiệm cực tệ với tôi và tôi sẽ phản ứng rất tiêu cực. Tôi sẽ lo lắng, tức tối và giận dữ. Tâm trạng điên rồ này lan sang cả buổi tối. Thậm chí, nó còn kéo dài sang vài ngày sau đó với một tâm trạng xuống dốc không phanh đan xen giữa giận dữ và hối tiếc.

May mắn là tôi đã thực hành chủ nghĩa Khắc kỷ được một vài năm, nên suy nghĩ đầu tiên của tôi là lời hứa của Epictetus. Tôi không thể kiểm soát những tên trộm ở Rome, cũng không thể quay lại để thay đổi điều đã xảy ra. Tuy nhiên, tôi có thể chấp nhận tình huống đó và ghi nhớ làm bài học cho tương lai, đồng thời, nghĩ về những khoảnh khắc đẹp đẽ đã có trong thời gian còn lại. Và rồi, không có thảm kịch nào xảy ra nữa cả. Nó đã mang lại hiệu quả thật sự. Tôi cùng bạn tôi đi ra ngoài vào buổi tối, kể lại điều đã xảy ra và tiếp tục tận hưởng những bộ phim hay, bữa tối và các câu chuyện. Anh trai của tôi ngạc nhiên khi tôi đón nhận mọi thứ với sự bình thản và rằng tại sao tôi lại giữ được bình tĩnh như vậy. Đó chính xác là sức mạnh của việc tiếp thu tư tưởng phân chia quyền kiểm soát của chủ nghĩa Khắc kỷ. 

Hiệu lực của tư tưởng này không chỉ giới hạn với những phiền phức nhỏ trong cuộc sống. James Stockdale – phi công lái máy bay chiến đấu phản lực trong Chiến tranh Việt Nam đã bị bắn và sống 7,5 năm trong nhà tù Hỏa Lò – nơi ông đã bị tra tấn và cô lập. Ông đặt niềm tin vào Epictetus để sống sót sau một thử thách gay go bằng cách ngay tức thì áp dụng sự phân chia quyền kiểm soát đối với hoàn cảnh khắc nghiệt của mình là một tù nhân. Nhờ đó, ông không chỉ cứu được cuộc đời mình mà còn kết nối với phong trào kháng chiến từ bên trong nhà tù trong vai trò là một người chỉ huy cấp cao.

Đa phần chúng ta đều không tìm thấy chính mình trong điều đã được dự đoán từ trước của Stockdale nhưng một khi bắt đầu để tâm đến, sự phân chia quyền kiểm soát có vô số ứng dụng trong cuộc sống thường ngày và tất cả chúng ta nên thực hiện nó với một sự thay đổi quan trọng: chuyển đổi mục tiêu từ các kết quả bên ngoài vào các thành tựu bên trong.

Chẳng hạn, giả sử nói rằng bạn đang chuẩn bị đơn đề nghị cho một cơ hội thăng tiến nghề nghiệp. Nếu mục tiêu của bạn là để được thăng chức thì bạn đang đặt mình vào sự thất vọng có khả năng xảy ra. Không có gì đảm bảo rằng bạn sẽ được nhận nó bởi vì kết quả không (hoàn toàn) nằm trong sự kiểm soát của bạn. Hiển nhiên, bạn có thể tác động đến nó nhưng nó cũng tùy thuộc vào một loạt các biến số khác độc lập với những nỗ lực của bạn, bao gồm sự canh tranh có thể từ các ứng viên khác hoặc có lẽ là thực tế ông chủ của bạn, vì bất kỳ lý do không hiểu được nào đó, thực sự không thích bạn.

Đó là lý do tại sao mục tiêu của bạn nên là thứ bên trong: nếu áp dụng cách của chủ nghĩa Khắc kỷ, bạn sẽ tạo ra được một lá đơn đề nghị tốt nhất có thể và sau đó, sẵn sàng về mặt tinh thần để chấp nhận bất cứ kết quả nào xảy ra với sự bình thản, hiểu rõ rằng đôi khi vũ trụ sẽ ủng hộ bạn và đôi khi nó sẽ chống lại bạn. Bạn sẽ nhận được gì bằng việc lo lắng về thứ mà bạn không thể điều khiển? Hoặc giận dữ với kết quả mà bạn không làm? Bạn đơn giản đang tự khiến mình thêm đáng thương trong hoàn cảnh đó, làm tổn thương đến hạnh phúc và sự an tĩnh của bạn.

Không hề có lời khuyên nào cho việc chấp nhận một cách bị động bất cứ điều gì xảy ra. Cuối cùng, tôi chỉ nói rằng mục tiêu của bạn nên được đặt cùng với một bản tóm tắt tốt nhất có thể. Đây là biểu hiện của một người khôn ngoan khi nhận rằng mọi thứ không phải lúc nào cũng diễn ra theo cách chúng ta muốn. Hãy vượt lên hoàn cảnh và tiếp tục đứng dậy.

Việc giành chiến thắng trong một trận tennis hay không nằm ngoài sự kiểm soát của bạn. Nhưng chơi tốt nhất có thể thuộc quyền kiểm soát của bạn.Bạn có muốn người bạn đời yêu bạn? 

Nó nằm ngoài sự kiểm soát của bạn nhưng có rất nhiều cách mà bạn có thể chọn để thể hiện tình yêu của mình với người đó – và nó nằm trong sự kiểm soát của bạn.

Nếu bạn thành công trong việc chuyển mục tiêu vào bên trong thì bạn sẽ không bao giờ đổ lỗi hay chỉ trích bất cứ ai cả, và bạn sẽ không có bất cứ đối thủ nào, bởi vì điều mà những người khác làm phần lớn vượt ra khỏi khả năng kiểm soát của bạn và do đó, không phải là thứ để lo lắng. Một khi thay đổi suy nghĩ theo hướng này, bạn sẽ sống an nhiên, tự tại.

Nguồn: Aeon.

Dịch: Van Anh Blog