Mạc Yên

Phân tích phim Interstellar - Phần 3: Nhân vật (2)

Đăng 3 năm trước

Nghệ thuật điện ảnh đặt nhân vật vào một bối cảnh xác định để từ đó tạo ra khoảng không gian bộc lộ hay tương tác để bộc lộ đặc điểm nhân cách của nhân vật đó.

Ở Alan, một người có ý thức cứng rắng và lý trí khoa học, luôn giải quyết các vấn đề bằng logic và lập luận. Trong vô thức, tình cảm đứng sau lẽ đúng sai và anh ta luôn ý thức phải cân bằng tình cảm và lý trí. Trong bối cảnh thế giới rất khắc nghiệt, con người phải thay đổi toàn bộ lối sống mình, ý thức của Alan nhắc nhở mình phải thích nghi bằng trí tuệ và kĩ năng của một kĩ sư về vườn. Nhưng thực tế là gì?

Đằng sau thỏa hiệp thực chất là sự chống đối ngầm: "Họ nên trồng ngô như chúng ta" vì chúng ta lý trí hơn và khoa học hơn. Thế giới suy thoái, nhưng chúng ta không cần quan tâm tới việc cứu rỗi thế giới bằng cách sinh đẻ thật nhiều để cứu vớt loài người. Bởi sâu thẳm anh ta nhận ra đó không phải là giải pháp căn cơ của toàn bộ thảm họa tự nhiên đó. Anh ta luôn dặn con mình phải thay đổi để thích nghi nhưng chính anh ta là người đuổi theo chiếc máy bay không người lái một cách bất chấp, tranh luận với những thầy cô vì sự vô lý của thế quyền và tư duy giữa đám người mông muội. Một sự đối lập hoàn toàn của vấn đề thích nghi. Thậm chí, con gái anh nói hãy lãng quên chiếc máy bay và mặc kệ nó mới đúng là tư duy thích nghi của đại đa số loài người ở thời điểm đó. Alan là một khái niệm thích nghi biến dạng hơn: sự cải tạo thế giới để đáp ứng con người.

Trong sâu thẳm anh ta tồn tại những chống đối:

- Chống đối ý thức muốn tồn tại truyền giống của loài người khi không thể giải quyết các vấn đề của xã hội và tự nhiên. Anh ta muốn tìm một cách giải quyết triệt để và toàn vẹn.

- Chống đối hệ tư tưởng dối trá và áp đặt của hệ thống xã hội. Anh ta đòi sự thật, hợp lý, đúng đắn và nhân hậu.

- Chống đối sự khắc nghiệt của tự nhiên bằng những tư duy khoa học, cải tiến máy móc và khát khao lý giải tự nhiên. Anh ta cho rằng nhân loại đang dốt nát và chỉ có khoa học mới cứu rỗi được thế giới.

- Chống đối đặt tình cảm lên trên lý trí. Anh ta phân định rạch ròi lý trí và tình cảm nên đặt ngang hàng và nên tách rời khỏi nhau.

- Chống đối cuộc sống tù túng, vòng lặp và không có cống hiến. Anh ta luôn muốn khám phá, thoát khỏi giới hạn và có ích lợi hơn nữa bởi khả năng của mình.

Khi đứng trước các vấn đề to lớn, các bước ngoặt trong phim, tất cả những gì nằm bên dưới mặt băng ý thức của anh đã được thể hiện, thách thức và chuyển hóa.

Rõ ràng khi đứng trước lựa chọn sự tồn tại của giống loài (kế hoạch B) hay của con người trái đất (kế hoạch A), Alan đã chọn con người trái đất. Anh ta quyết định làm người lái tàu vì đã tin mình tìm thấy cách căn cơ nhất để giải quyết vấn đề thế giới. Cộng thêm, giải pháp đó là rất khoa học. Cộng thêm, công việc đó là tính phiêu lưu mạo hiểm của anh ta. Một con người lý trí đưa lên bàn cân để tính toán, những gì anh ta phải hi sinh là cuộc sống tù túng, không có lối thoát, chắc chắn tuyệt chủng của tương lai con người và một quãng thời gian nhỏ bên các con trong cuộc đời dài đầy khổ ải của chúng. Theo tình cảm, thứ có được trừ thứ mất đi sẽ là một bài toán dương. Nếu vậy thì, một con người lý trí như anh ta hoàn toàn bị thuyết phục bởi lựa chọn rời đi.

Nhiều người cho rằng đó là một lựa chọn ích kỉ, rằng tất cả các lý do và tính toán trên chỉ là để che lấp ham muốn khám phá thế giới của anh ta chứ chẳng phải cao đẹp gì. Vâng, có thể đúng đấy, nhưng hãy nhớ anh ta là một con người của lý trí ở cả ba tầng ý thức, vô thức, tiềm thức, anh ta đều có câu trả lời là đi. Hoàn toàn không một chút lừa dối bản thân nào ở đây cả, và toàn bộ nhân cách của anh ta đưa ra quyết định đó. Thêm nữa, một con người theo khoa học, liệu có tin vào lập luận rằng "tất cả chắc chắn là sẽ chết" khi nó thốt ra từ miệng một giáo sư tầm cỡ với anh ta hay không? Hãy thử tưởng tượng điều tương tự xảy ra với một con chiên nghe cha sứ bảo 2012 là tận thế nhé.

Loài người sinh ra trên trái đất...

Alan rời khỏi trái đất, đến với các lựa chọn đầu tiên, anh phải đối mặt với lựa chọn của mình: Thời gian. Bằng sự tự mãn bởi tri thức khoa học, anh đã hứa với con rằng có thể khi anh quay lại sẽ là lúc bằng tuổi con gái anh. Nhưng vấn đề đặt ra: một khi đáp xuống các hành tinh đó, thời gian anh mất đi thậm chí có thể khiến con gái anh già và chết trước. Ngay lập tức cơ chế phản vệ của anh được bật lên, anh giải quyết các vấn đề hoàn toàn bằng thứ đã chi phối và kiểm soát đời sống của mình: tính toán khoa học. Anh ngay lập tức tính ra kết quá xấu nhất và tìm mọi phương pháp để tránh xa khỏi nó nhanh nhất có thể. Nhưng, các quyết định của Alan bị đẩy qua từng sự mất mát ít nhất, lớn hơn, lớn hơn nữa. Nói cách khác, kể cả với khoa học cũng bắt anh phải thỏa hiệp dần với nó. Anh mất hàng chục năm để đi đến hành tinh đầu tiên, rồi thêm hàng chục năm để đến hành tinh tiếp theo, và sẵn sàng đi vào hố đen chết chóc với hi vọng có thể tìm được chút manh mối để gửi ra bên ngoài. Nhiều người nhìn thấy rằng anh ta chấp nhận bỏ lại người trái đất để bảo vệ truyền giống ở lần cuối cùng, trên thực tế là hoàn toàn không phải.

Trước khi đi tới lựa chọn cuối cùng của mình, anh đã phải đối mặt với một vấn đề khác, đó chính là sự dối lừa. Alan ghét sự dối lừa như chúng ta thấy qua sự đối đầu với hai thầy cô. Sự dối lừa của giáo sư rằng chẳng hề có kế hoạch A khả thi nào đã giết chết hai thứ: Niềm tin về khoa học của anh gần như sụp đổ, giống như một con chiên phát hiện sự dối trá trong lời gã tu hành. Nó tạo ra một sự sụp đổ về con người anh tôn kính. Niềm hi vọng gặp lại con gái của anh gần như không thể. Và anh lựa chọn quay về nhà. Đó là lần đầu hàng thực sự của Alan, anh không còn thỏa hiệp được nữa trước sức mạnh của khoa học chứng minh điều không thể.

Có lẽ, khi vật lộn với cái chết, anh thật sự nhìn thấy con cái mình. Điều đó không thể hiện bằng hình ảnh, nó là một chi tiết khuyết. Trên thực tế, ngay khi biết về sự dối trá lớn nhất đời mình, anh đã chất vấn về một khả năng khác đó chính là nhìn vào bên trong lỗ đen và giải quyết vấn đề trọng lực. Hãy nhớ rằng trong tiềm thức, lý trí và tình cảm là hai đại địa phận không được xâm phạm lẫn nhau, nhưng đây là lúc lý trí và niềm tin về khoa học của anh sụp đổ, và đó là lúc tình cảm của anh thắng thế dù bài toán vẫn còn ẩn số. Đây chính là sự khác biệt lớn nhất của nhân vật, làm tiền đề cho một chuyển biến còn khác biệt hơn nữa ở phía sau, khi mà quyết định bay vào hố đen của là hệ quả của sự va đập này.

Nhưng sau tai nạn với Mann, cơ hội về nhà của anh không còn. Và tất nhiên, anh đã trở lại với một bài toán khác, không phải là logic thiệt hại và lợi ích, mà trở lại vấn đề con người trái đất hay truyền giống. Anh ta hoàn thành nhiệm vụ tối thiểu của mình là đảm bảo cho kế hoạch B không có nghĩa là anh ngừng chống đối tư tưởng truyền giống loài, đơn giản vì ban đầu anh đã không chống đối theo kiểu hủy diệt tư tưởng đó. Một cách hài hước, anh đã đẩy trách nhiệm truyền giống cho Donald, ở lần sau cùng, anh bảo toàn trách nhiệm đó cho Brand. Có chăng đó là sự chấp nhận tư tưởng chứ không hề đồng tình nó.

...Nếu muốn tiếp tục tiến lên

Alan vẫn tiếp tục kế hoạch A, dù sẽ chết. Bởi vì anh ta là người tin vào sự tranh đấu của con người có thể chiến thắng sự khắc nghiệt của tự nhiên. Nói cách khác đó hình tượng anh ta mang đó là một nhân loại tiến bộ và không đầu hàng. Nếu nói đó là sự biến đổi thì thực chất đó là một sự biến đổi tăng cường về ý chí, sự chống đối bây giờ trở thành một hành động đánh cược mạng sống. Anh ta chấp nhận sự thua cuộc của bản thân nhưng không chấp nhận sự thua cuộc của loài người. Nếu Alan là hình tượng của trí dũng nhân loại, thì đây chính là lúc cái trí dũng đó nhận thức được mình hoàn toàn không thể cải tạo tự nhiên, chỉ có thể chấp nhận nó và tranh đấu theo đúng luật chơi của nó.

Sự phát triển của nhân vật đó là đi ngày càng gần hơn sự hòa nhập tình cảm và lý trí. Anh không tin vào tình yêu làm biến đổi thế giới. Nhưng cuối cùng, anh nhận ra rằng anh có mặt trên hành trình này không phải vì tài năng hay khát vọng khám phá mà bởi vì tình yêu thương cho cô con gái anh. Nó được chuyển hóa thành các bài toán của logic, công việc mà ở cả ba tầng nhân cách anh luôn làm, và khi đáp án nào lợi ích cho con gái anh thì anh sẽ thực hiện nó. Trên thực tế, anh luôn để mắt ra xa và rộng hơn với bản tính vượt lên trạng thái xã hội vốn và bỏ qua những chi tiết tình cảm nhỏ nhặt. Ở cuộc chiến cuối cùng, không có tự nhiên nào, không có xã hội nào, chỉ có anh với sự ích kỉ của anh với logic của anh với lý trí tính toán thiệt hơn và với cô con gái anh. Để rồi anh đi từ một người rất lý trí, trở thành một người hoàn toàn cảm tính đến ích kỉ, đến mức anh quyết định ngăn cản chính mình thực hiện chuyến đi đó. Bất kể nó mang lại cơ hội mong manh (hay vô vọng) rằng anh sẽ tham gia sứ mệnh để giúp con cháu anh sống lâu hơn, thậm chí là hủy diệt luôn sự thành công với kế hoạch B truyền giống trước khi bay vào hố đen. Trong tiềm thức, tình cảm gia đình với anh là quá lớn, và nó đã bị chính lý trí khoa học của anh tổn thương hoàn toàn. Ranh giới lý trí và cảm xúc vốn không thể rạch ròi như anh luôn tin nó phải rạch ròi, và anh tưởng rằng anh luôn có đủ khả năng để phân cách chúng. Anh không hề có khả năng tách biệt chúng, như con người chưa bao giờ có khả năng đó. Và khi logic đã tổn hại đến tình cảm, rồi đến lượt logic bị chính logic đập nát, niềm tin lý tính trong tiềm thức không thể hàn gắng, nó vỡ tan, chiếm cứ anh.

Một trường đoạn xoay mặt nhân vật đối đầu với chính mình. Nó cho thấy sự sụp đổ trong vô thức và ý thức mà anh thể hiện trong 90% thời lượng phim. Nếu đây không phải là sự sụp đổ nhân cách kinh điển trong các tác phẩm thì tôi chẳng biết các bình luận gia gọi nó là gì.

Tất cả các phương diện nhân cách của Alan được khắc họa ở 20' đầu phim lần lượt được bày ra, tác động, phá hủy, củng cố và chuyển hóa trong toàn bộ thời gian còn lại của phim. Một con người lý trí không thể giải quyết được vấn đề nhân loại. Một con người đầy tình cảm đến mù quáng chỉ bóp nghẹt con người và cũng không giải quyết được vấn đề nhân loại. Chỉ khi người ta chấp nhận rằng tình yêu thương và lý trí phải dung hòa, tồn tại như một thông điệp đẹp đẽ truyền vào thế hệ sau thì nó mới là thứ khiến những đứa trẻ lớn lên và tự cứu rỗi thế giới này.

Chủ đề chính: #phân_tích_phim

Bình luận về bài viết này
0 bình luận

Đang tải bình luận...


Đang tải nội dung cho bạn