Truyền thuyết hai anh em nhà họ Cao
Đăng 5 năm trướcNgày xưa, vào đời vua Hùng Vương thứ tư, có nhà họ Cao, sinh hai người con trai giống nhau như hai giọt nước, đặt tên là Tân và Lang. Hai anh em đều khôi ngô và trìu mến nhau, ít khi rời nhau. Bà mẹ nhiều khi cũng không phân biệt được đứa nào là anh, đứa nào là em. Khi anh em mới được mười lăm, mười sáu tuổi thì cha mẹ đều chết vì hỏa hoạn thiêu rụi nhà cửa và của cải. Đôi trẻ mồ côi được một ông quan họ Lưu nghĩ tình bạn đồng liêu với họ Cao thân sinh ra hai anh em, bèn đưa về nhà nuôi.
Họ Lưu có một cô gái tên là Xuân Phù đang tuổi dậy thì, định bụng gả cho một trong hai anh em. Nàng Xuân Phù không làm sao phân biệt được: hai anh em giống nhau từ nét mặt đến tính tình, tài học. Hai anh em lại tranh nhau nhường nhịn, người này muốn cho người kia được lòng cô gái đáng yêu.
Một hôm, ông quan họ Lưu sai con gái dọn ra mộtmâm cơm để chọn rể, bầy đầy thức ăn, hai cái bát, nhưng chỉ có một đôi đũa. Người em liền cầm lấy đôi đũa đưa mời anh ăn trước. Ông quan họ Lưu nhìn nhận người anh làm rể. Vì tình quý mến anh, Lang cũng dễ dàng từ bỏ mối tình đối với người con gái đã trở nên chị dâu mình. Còn Tân thì mải mê theo tình duyên mới, hóa ra lơ là đối với em trai. Lang âm thầm đau khổ, sót sa anh vì tình vợ chồng mà quên tình ruột thịt, rồi đến một hôm không còn chịu đựng được nữa, Lang bỏ nhà anh chị ra đi.
Người em cứ thẳng trước mặt mà đi, đi mãi không kể mệt nhọc, cho đến khi tớimột con sông lớn. Không vượt qua sông được, người em đành ngồi lại bên bờ, nghĩ đến số phận mình mà chết mòn trong đau đớn. Rồi người em hóa thành hòn đá.
Người anh ở nhà lâu không thấy em về, đoán hiểu duyên cớ, lấy làm hối hận, vộivàng đi tìm. Đi được mấy ngày, người anh đến bờ sông, mệt nhọc ngồi xuống cạnh hòn đá, tựa đầu lên nghĩ nhớ thương em mà chết. Rồi người anh hóa thành cây thân cao thẳng tắp có trái và lá khoảng ngọn.
Người vợ ở nhà, mòn mỏi trông chồng, mỗi ngày một biệt tăm cũng lên đường đi tìm. Nàng lê bước tới sông, mệt nhoài ôm lấy thân cây cho khỏi ngã, rồi khóc lóc nghĩ nhớ thương chồng cho tới chết, hóa thành một thứ dây leo quấn lấy thâncây cao thẳng.
Dân chúng ở vùng được báo mộng bèn dựng đền thờ vong linh ba người. Sau đó gặp năm đại hạn, cây cỏ khắp nơi đều khô héo, chỉ riêng cây kia và dây leo quấnquanh là vẫn xanh tươi. Tin lại đồn đi, khách thập phương kéo đến lễ rất đông.Vua Hùng Vương cũng ngự tới nơi, nghe các bậc bô lão trong làng kể lại câuchuyện hóa thân của ba người lấy làm cảm động bèn cho hỏi các quan hầu về việc lạ lùng kia.
Một vị lão thần tâu : “Tâu bệ hạ, lệ thường muốn biết sự liên quan máu mủ ruột thịt của hai người, thì chích lấy hai giọt máu của đôi bên mà hòa lẫn với nhau. Hễ hai giọt máu hòa trộn lại với nhau thì đúng cùng là một dòng huyết cha mẹ mà ra. Bệ hạ hãy cho trộn lẫn lá dây leo kia với trái cây nọ cùngbột đá này thử xem sao?
Vua nghe theo, ra lệnh nung đá thành vôi, rồi tán nhỏ, quệt lên lá trầu nhai lẫn với trái cau thì thấy hóa thành một màu đỏ thắm tươi như máu. Cho rằng đây là tình nghĩa của hai anh em và người vợ đã chết kết tinh lại, vua Hùng Vương truyền cho dân chúng đem hai thứ cây kia về trồng, gọi tên là cau và trầu. Từ đó nước ta có tục lệ dùng trầu cau trong lễ cưới hỏi để nhắc nhở đến sự tích trên. Trầu cau tượng trưng cho tình nghĩa thắm thiết giữa anh em vợ chồng.