Top 22 định nghĩa cho người mới bắt đầu làm quen với Internet

1. Web và internet

Internet là một mạng máy tính khổng lồ gồm hàng triệu thiết bị điện toán như: Máy tính để bàn, laptop, điện thoại thông minh, máy tính bảng, thiết bị GPS, bảng điều khiển trò chơi điện tử... rất nhiều thứ được kết nối với nhau.

Internet ra đời vào cuối những năm 1960 như một dự án quân sự của Mỹ, rồi sau đó nó đã phát triển thành một mạng công cộng vô cùng rộng lớn như ngày nay. Không một tổ chức nào có thể sở hữu hoặc kiểm soát hoàn toàn internet. 

Internet chứa nhiều lớp thông tin, và mỗi lớp dành riêng cho một loại tài liệu khác nhau. Các lớp khác nhau được gọi là giao thức. Các giao thức phổ biến bạn thường gặp đó là World Wide Web (viết tắt www), FTP, Telnet, Gopherspace, tin nhắn nhanh và email.

World Wide Web, gọi tắt là Web hoặc WWW, mạng lưới toàn cầu là một không gian thông tin toàn cầu mà mọi người có thể truy cập (đọc và viết) qua các máy tính nối với mạng Internet. Thuật ngữ này thường được hiểu nhầm là từ đồng nghĩa với chính thuật ngữ Internet. Nhưng Web thực ra chỉ là một trong các dịch vụ chạy trên Internet.

2. Http và https

Http là từ viết tắt của HyperText Transfer Protocol, có nghĩa là giao thức truyền siêu văn bản, một giao thức cơ bản của World Wide Web (WWW) để truyền tải các dữ liệu dưới dạng văn bản, hình ảnh, video, âm thanh và các tập tin khác từ nơi chứa website (web server) đến các trình duyệt và ngược lại.

Https là HyperText Transfer Protocol SECURED, nghĩa là giao thức truyền siêu văn bản được đảm bảo. Điều này có nghĩa là các trang web có một lớp mã hóa đặc biệt được thêm vào để mã hóa các thông tin cá nhân, mật khẩu của bạn trước khi nó được truyền tải trên internet. Bất cứ khi nào bạn đăng nhập vào các ngân hàng trực tuyến hoặc tài khoản email của bạn, bạn sẽ thấy https ở phía trước trang. Bởi những trang web này cần độ bảo mật cao. Ohay TV cũng đang sử dụng giao thức này.

3. Trình duyệt

Trình duyệt là một gói phần mềm cho phép bạn xem các trang web, đồ họa và hầu hết các nội dung trực tuyến khác. Trình duyệt được thiết kế đặc biệt để chuyển đổi ngôn ngữ HTML và XML thành các dạng tài liệu dễ đọc mà bạn vẫn xem hàng ngày.

4 trình duyệt web phổ biến nhất tại Việt Nam có thể kể đến như: Google Chrome, Firefox, Safari, Cốc Cốc.

4. HTML và XML

HTML là từ viết tắt của Hypertext Markup Language - ngôn ngữ đánh dấu bằng thẻ (Markup Language), nghĩa là bạn sử dụng HTML để đánh dấu các tài liệu, hình ảnh, video... bằng các thẻ (tag). Nhờ vào các thẻ này mà trình duyệt biết tài liệu của bạn là định dạng gì, từ đó biết cách hiển thị ra màn hình để bạn có thể đọc một cách dễ dàng.

XML là từ viết tắt của eXtensible Markup Language, một người anh em họ của HTML, cũng sử dụng các thẻ để định nghĩa dữ liệu. Tuy nhiên các thẻ của XML không giới hạn như HTML, thay vào đó người dùng có thể tự mình tạo ra các thẻ riêng.

XHTML là một sự kết hợp giữa HTML và XML

5. URL

URL là viết tắt của Uniform Resource Locators, có nghĩa là "Định vị Tài nguyên thống nhất" hay "Định vị Tài nguyên đồng dạng". Khó hiểu quá nhỉ, nôm na bạn chỉ cần biết là trên mạng internet có vô vàn thông tin, hình ảnh, video, tin tức.... và để những thứ đó đến được với bạn thì cần phải có 1 URL.

Một URL gồm có:

• Tên giao thức. Các giao thức hiện nay bạn thường gặp là http hoặc https, ngoài ra thì còn có ftp,mailto... (thường kết thúc bằng ://)
• Tên miền. (xem các loại tên miền và ý nghĩa)
• Cổng chỉ định, thường thì bạn ít nhìn thấy cổng trên URL. (Có thể có hoặc không)
• Đường dẫn trên máy chủ chứa tài nguyên.
• Ngoài ra còn có các truy vấn, các mục con. (Có thể có hoặc không)

Ví dụ nhé:

• https://www.ohay.tv
• https://media.ohay.tv/v1/upload/content/2017-03/05/228-317c8d5bbeba81455e8ed46ae42a0d86-ohaytv.jpg
  
• Http ://forums.guitar.com/ab-guitar/?msg61989.1
• Ftp: // files.microsoft.com/public/eBookreader.msi
• Telnet: // freenet.edmonton.ca/main 

6. Địa chỉ IP

"Địa chỉ IP" là viết tắt của địa chỉ Internet Protocol address (địa chỉ giao thức Internet). Mỗi thiết bị được kết nối vào mạng internet cần có một địa chỉ. Nó giống như việc bạn mua cho thiết bị (máy tính, laptop...) của bạn một số điện thoại vậy. Nó sẽ được dùng để xác định địa chỉ gửi/nhận dữ liệu từ/tới máy khác.

Thường địa chỉ IP bao gồm bộ bốn số, cách nhau bằng dấu chấm.

Ví dụ 192.168.1.42 - Loại IP này gọi là IPv4

Còn một loại IP khác nữa gọi là IPv6 dạng như thế này 2001:0DC8::1005:2F43:0BCD:FFFF

Hiện nay số lượng IPv4 đang dần hết, do đó IPv6 đang dần được sử dụng rộng rãi hơn. Bạn có thể tìm hiểu thêm sự khác nhau giữa IPv4 và IPv6 tại đây.

7. Địa chỉ email

Email hay trước đây người ta viết có một gạch nối ở giữa E-mail là từ viết tắt của Electronic Mail, có nghĩa là thư điện tử. Nó được sử dụng để gửi thư qua mạng máy tính.

Email thường được xử lý bởi một dịch vụ webmail như Gmail, Yahoo Mail... hoặc một gói phần mềm cài đặt như Microsoft Outlook.

Email có nhiều anh em họ, phổ biến như SMS, tin nhắn tức thời (Facebook Mess), các hộp chát trực tuyến...

8. Blog và viết blog

Blog là một loại trang web (web log), nó được xây dựng bởi một tác giả nào đó. Người này viết bài về các chủ đề họ yêu thích như: công nghệ, làm đẹp, du lịch, nhiếp ảnh.... Ai cũng có thể làm một blog, từ các dịch vụ miễn phí như Wordpress, Blogger... hoặc tự tạo các trang web riêng. Do đó blog sẽ có rất nhiều chủ đề cũng như chất lượng khác nhau. Tùy thuộc vào khả năng của chủ blog đó.

Viết blog là công việc đăng tải nội dung lên các trang blog. 

9. Social Media

Social Media tiếng Việt có nghĩa là phương tiện truyền thông xã hội, là một thuật ngữ khá rộng để chỉ về các công cụ trực tuyến cho phép người dùng tương tác với người dùng khác. Đó có thể là nhắn tin tức thời, bình luận, đăng bài.... Phổ biến nhất bạn có thể thấy là các mạng xã hội như: Facebook, Youtube... các trang diễn đàn, các mạng blog. Ohay TV cũng là một trong số này.

10. ISP

ISP là từ viết tắt của Internet Service Provider - nhà cung cấp dịch vụ internet. Đó là các công ty tư nhân hoặc các tổ chức chính phủ cung cấp giải pháp kết nối mạng toàn cầu. Như vậy tất cả những thứ trên mạng đều phải qua ISP của bạn, và họ có thể kiểm soát những thông tin này.

Những ISP lớn ở Việt Nam như FPT, Viettel, VNPT và giờ thì bạn đã hiểu vì sao họ có thể chặn Facebook, Blogger... rồi chứ?

Bật mí: Đa phần các quốc gia đều có một thứ gọi là Luật Lưu Trữ Dữ Liệu. Luật này sẽ yêu cầu các ISP thu thập và lưu trữ lại dữ liệu của khách hàng trong một khoảng thời gian nhất định. Và các cơ quan an ninh quốc gia như C50 có quyền sử dụng những dữ liệu này để bảo vệ an ninh quốc gia, cũng như truy tìm tội phạm, hacker....

Hãy cẩn thận với những thứ bạn chia sẻ trên internet!

11. Router và Modem

Nhiều người hay nhầm lẫn giữa Router và Modem là một, tuy nhiên như hình trên bạn có thể thấy.

Router là thiết bị sử dụng để kết nối các thiết bị lại với nhau tạo thành một mạng, sau đó sẽ chia sẻ internet đến các thiết bị trong mạng này. Các router ngày nay thường sử dụng "Râu" để kết nối các thiết bị qua mạng Wi-fi, bên cạnh đó vẫn giữ các cổng kết nối truyền thống qua cáp để tạo mạng LAN.

Tuy nhiên nếu chỉ có Router mà không có Modem thì giống như việc bạn muốn mua kem, chạy ra tiệm kem chủ tiệm bảo hết vậy.

Và trong trường hợp này Modem chính là thiết bị giao tiếp với mạng lưới của các nhà cung cấp dịch vụ internet (ISP), chuyển hóa các gói dữ liệu do ISP cung cấp và gửi tới Router để Router phân phối đến các máy trong mạng.

Thông thường Modem và Router là 2 thiết bị riêng biệt, tuy nhiên hiện nay cũng có một số thiết bị kiêm 2 chức năng rồi các bạn nhé.

12. Từ khóa và Tag

Từ khóa là cụm từ được sử dụng để tìm kiếm các tài liệu. Từ khóa thường có từ 1 đến 5 từ, được cách nhau với dấu cách hoặc dấu phẩu. 

VD: thả thính là gì, hình xăm đẹp cho nữ....

Từ khóa chính là một khái niệm cơ bản để những người biên tập web như tôi có thể xác định được mình nên viết bài viết nào để hữu ích cho người đọc.

Tag hay còn gọi là thẻ là một từ khóa được sử dụng để liên kết các nội dung có liên quan lại với nhau, tạo ra sự tiện lợi cho việc tìm kiếm sau này. 

VD: hình xăm, sự tự tin, kỹ năng sinh tồn....

13. Tải xuống/download/tải

Nếu bạn nghe ai đó nói tải bài hát đó về, tải hình ảnh đó làm hình nền, "đao" video đó về... thì công việc đó chính là khái niệm này.

Khái niệm tải xuống được sử dụng để chỉ việc lưu một thứ gì đó bạn tìm thấy trên mạng như: hình ảnh, nhạc, một trang web.... về máy tính của bạn.

Việc tải xuống nhanh hay chậm sẽ phụ thuộc vào dung lượng tập tin và tốc độ mạng của bạn. Dung lượng tập tin càng lớn thời gian tải càng lâu, tốc độ mạng càng nhanh tải sẽ càng nhanh.

Đây là lý do tải video thường sẽ lâu hơn việc bạn tải một bài hát hoặc một hình ảnh.

Lưu ý: Việc tải phim lậu, hoặc nhạc lậu từ các trang web chia sẻ là bất hợp pháp bạn nhé.

14. Phần mềm độc hại/Malware

Phần mềm độc hại là thuật ngữ sử dụng để nói về những phần mềm được tạo ra bởi các tin tặc/hacker với mục đích xấu. Chúng bao gồm: Virut, trojans, ratware, keylogger, phần mềm ma, hay bất kỳ phần mềm nào đó được tạo ra với mục đích:

• Phá hoại máy tính của bạn
• Ăn cắp thông tin cá nhân của bạn
• Kiểm soát máy tính của bạn từ xa
• Điều khiển bạn mua thứ gì đó
• Tự động gửi tin nhắn khi không được phép....

Các chương trình độc hại này rất nguy hiểm, không chỉ cho bạn và còn với những người kết nối với thiết bị của bạn.

15. IM - instant messaging

Tin nhắn tức thời là một hình thức trao đổi trực tuyến, giống như việc bạn gửi tin nhắn điện thoại, viết mail... IM thường sử dụng các phần mềm miễn phí mà bạn cài trên máy tính. Phần mềm IM đó sẽ kết nối bạn với hàng ngàn người cùng sử dụng IM khác internet.

Phổ biến bạn có thể thấy đó là Facebook chat, Yahoo, Skype

16. Thương mại điện tử

Là một khái niệm để chỉ việc giao dịch, mua bán trực tuyến qua mạng. Mỗi ngày có hàng tỷ USD được trao đổi qua internet và web. Thương mại điện tử có thể là những vụ mua bán trị giá hàng triệu USD, nhưng đó cũng có thể chỉ là việc bạn đặt mua một cái áo qua mạng.

17. Social Engineering

Social Engineering là một kỹ thuật tấn công được sử dụng bởi các hacker "dẻo miệng". Kỹ thuật này có thể không đòi hỏi hacker có kiến thức chuyên sâu về mạng, máy tính... thay vào đó họ tập trung vào tìm hiểu tâm lý, hành vi con người. Từ đó sử dụng những am hiểu của mình để có được thông tin họ cần.

Lấy một ví dụ đơn giản: Bằng một cách nào đó Hacker sử dụng Social Engineering để nó chuyện với nhân viên nhà mạng rằng bạn bị mất SIM điện thoại, và yêu cầu họ làm lại SIM. Nếu lúc đó, nhân viên nhà mạng bị dính bẫy, bạn có thể mất quyền kiểm soát chiếc SIM điện thoại của mình trong mấy phút (nếu bạn phản ứng nhanh). Và chỉ cần trong mấy phút đó, hacker sử dụng số điện thoại của bạn để chiếm đoạt các tài khoản khác.

18. Trojan

Không giống như Virut với khả năng tự sao chép, nhưng Trojan có khả năng phá hoại máy tính tương tự như virut. Nó đánh lừa người dùng rằng nó là một phần mềm tốt, để rồi sau khi người dùng cài đặt nó, nó quay lại tấn công máy tính của họ.

Cái tên Trojan xuất phát từ Trojan Horse, một điển tích nổi tiếng con ngựa thành Troia trong thần thoại Hy Lạp. Trong điển tích đó, người Hy Lạp đã giả vờ để quên một con ngựa gỗ khổng lồ khi họ rút khỏi chiến trường. Trong bụng con ngựa gỗ này có nhiều chiến binh Hy Lạp ẩn náu. Người Troia tưởng rằng mình có được một chiến lợi phẩm và kéo con ngựa gỗ này vào thành. Đến đêm thì các chiến binh Hy Lạp chui ra khỏi bụng con ngựa này để mở cửa thành giúp quân Hy Lạp vào chiếm thành.

19. Spam và Filter

Spam có 2 nghĩa:

• 1 là việc lặp lại nhanh chóng một câu lệnh bàn phím nào đó
• 2 là một cái tên riêng dành cho "email không mong muốn/hoặc một việc gì đó không mong muốn".

Email spam thường là các email quảng cáo hoặc email lừa đảo của tin tặc.

Filter là việc chống lại các thư rác không mong muốn bằng một số cách nào đó.

20. Ứng dụng/apps

Các ứng dụng là các phần mềm dạng nhỏ, với quy mô nhỏ hơn nhiều so với phần mềm máy tính thông thường. Tuy nhiên chúng vẫn cung cấp các chức năng hữu ích.

21. Mã hóa và xác thực

Mã hóa là toán học về mật mã, ký tự, và tin nhắn mật. Người ta sử dụng chúng với hy vọng sẽ không ai đọc được thông tin trừ người nhận. Mã hóa được sử dụng phổ biến ngày nay để ngăn chặn việc thông tin của người dùng bị chiếm đoạt bởi kẻ xấu.

Xác thực là một việc có sự liên quan khăng khít với mã hóa. Việc này sẽ giúp giải mã được thông tin đã bị mã hóa.

22. Tường lửa

Tường lửa là thuật ngữ để miêu tả việc chống lại sự phá hủy. Nó xuất phát từ việc xây dựng một bức tường bảo vệ để ngăn chặn sự lan truyền lửa của các tòa nhà. Trong máy tính, tường lửa được sử dụng để ngăn chặn bạn khỏi sự tấn công của hacker và virut.

Tường lửa máy tính bao gồm nhiều loại phần mềm từ nhỏ đến lớn, từ miễn phí đến có phí.

Bạn vừa xem xong 22 khái niệm cần biết về internet. Nếu có thắc mắc hoặc đóng góp nào vui lòng comment bên dưới, và đừng quên follow mình để xem thêm nhiều bài viết thú vị về công nghệ nhé!

Xem tiếp

Lão Còi - Ohay TV